Aholi davlat banklaridan ko‘ra xususiy banklarni afzal ko‘rmoqda

2025 yilning III choragi yakunlari bo‘yicha «Banklar faollik indeksi» e’lon qilinishi O‘zbekiston bank tizimidagi joriy tendensiyalarni yana bir bor ochiq namoyon qildi. Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (CERR) tomonidan tayyorlangan mazkur reyting banklarning kreditlash, depozitlar, kapital yetarliligi, aktivlar sifati va boshqa qator moliyaviy ko‘rsatkichlari asosida shakllantirilgan. Shu bilan birga, reyting barcha jihatlarni to‘liq qamrab olmasligi qayd etilmoqda.

Yirik banklar segmentida yetakchi to‘rtlik o‘zgarishsiz qoldi. «Kapitalbank», «Trastbank», «Hamkorbank» va «Asia Alliance Bank» ketma-ket ikkinchi chorakdirki, reytingning yuqori pog‘onalarini saqlab qolmoqda. Bu holat ushbu banklarning aktivlar o‘sishi, kredit portfeli sifatining nisbatan barqarorligi va bozordagi mavqei mustahkam ekanini ko‘rsatadi. Ayniqsa, xususiy banklarning yetakchi o‘rinlarda qolishi davlat banklari ulushi bosqichma-bosqich qisqarayotgan umumiy tendensiya bilan uyg‘un keladi.

Shu bilan birga, reytingda ayrim yirik banklar pozitsiyasining pasayishi kuzatildi. «Xalq banki» uch pog‘onaga, «Tenge bank» esa ikki pog‘onaga pastladi. Bu holat kredit portfeli dinamikasi, ayrim risk ko‘rsatkichlari yoki faollik indeksini hisoblashdagi alohida komponentlar ta’siri bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Aksincha, «Milliy Bank» ikki pog‘ona yuqorilab, III chorakda eng yaxshi ijobiy dinamika ko‘rsatgan bank sifatida qayd etildi. Bu bankning pozitsiyasi yaxshilanishi aktivlar o‘sishi va muammoli kreditlar ulushining nisbatan barqaror saqlangani bilan izohlanadi.

Kichik banklar segmentida raqobat yanada jadallashdi. «TBC Bank» «Hayot bank»ni ortda qoldirib, ikkinchi o‘ringa ko‘tarildi. Bu holat raqamli bank xizmatlari, chakana mijozlar bilan ishlash va texnologiyalarga tayanayotgan modellar kichik banklar uchun muhim ustunlikka aylanayotganini ko‘rsatadi. Umuman, kichik banklar segmentida innovatsiya va nishaviy strategiyalar reytingda yuqori o‘rinlarga chiqishning asosiy omili bo‘lib qolmoqda.

Yuqoridagi reyting natijalarini bank tizimining umumiy holati bilan solishtirganda, 2025 yilda sektor nisbatan barqaror rivojlanmoqda. Aktivlar hajmining 17 foizga o‘sishi, kredit portfelining kengayishi va muammoli kreditlar ulushining 3,7 foizgacha pasayishi banklar faolligini qo‘llab-quvvatlovchi asosiy omillar bo‘ldi. Shu bilan birga, foiz stavkalari pasayish tendensiyasi banklar o‘rtasida raqobatni kuchaytirib, reytingdagi o‘rinlar tez-tez almashishiga zamin yaratmoqda.

Xulosa qilib aytganda, 2025 yil III choragi uchun yangilangan reyting bank tizimida raqobat muhiti kuchayib borayotganini ko‘rsatadi. Biroq reyting cheklangan ko‘rsatkichlarga asoslangani bois, u banklarning real moliyaviy holatini to‘liq aks ettirmaydi. Shu sababli, reyting natijalarini tahlil qilishda umumiy makroiqtisodiy sharoit va bank tizimidagi keng qamrovli tendensiyalarni ham hisobga olish muhim.