Markaziy Osiyoda gaz tanqisligi ortib bormoqda

Hududdagi asosiy gaz zaxiralari — 3,5 trln metr kub bo‘lsa-da, infratuzilmaning eskiligi, zamonaviy texnologiyalarga yetarli sarmoya kiritilmagani natijasida ishlab chiqarish hajmi cheklangan. Turkmaniston dunyodagi eng yirik zaxiralardan biriga — taxminan 17 trln metr kubga ega, ammo eksport imkoniyatlari cheklangan. Qozog‘iston yiliga 59 mlrd, O‘zbekiston 45 mlrd, Turkmaniston esa 81 mlrd kub metr gaz ishlab chiqaradi. Biroq ichki iste’mol o‘sishi bu ishlab chiqarishni bosib ketmoqda. Mintaqada gaz eksport yo‘llari asosan Rossiya nazoratidagi quvurlarga bog‘liq bo‘lib, bu mamlakatlarning tashqi siyosiy mustaqilligini cheklamoqda. Gazprom va Rosneft kabi kompaniyalar Qozog‘iston va O‘zbekistondagi loyihalarda ishtirok etmoqda. Shu bilan birga, Xitoy «Bir makon — bir yo‘l» tashabbusi doirasida yirik infratuzilma loyihalarini moliyalashtirmoqda va mintaqadagi ta’sirini kengaytirmoqda. Yevropa Ittifoqi va AQSH mintaqada yashil energiya, raqamlashtirish va boshqaruv islohotlari orqali ishtirok etishga harakat qilmoqda. Ammo ularning sarmoya miqdori Xitoy va Rossiyanikiga nisbatan ancha kam. Eron esa Turkmaniston uchun dengizga chiqish yo‘li sifatida strategik ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin, ammo sanksiyalar va siyosiy murakkabliklar bu hamkorlikni cheklab kelmoqda. Ukrainadagi urushdan so‘ng Rossiyaning mintaqadagi iqtisodiy va xavfsizlik bo‘yicha roli kamaymoqda. Shu bilan birga, Markaziy Osiyo davlatlari geosiyosiy muvozanatni saqlashga intilmoqda. Mintaqadagi energiya ma’lumotlarining noaniqligi esa siyosiy va sarmoyaviy qarorlarni qabul qilishda jiddiy to‘siq bo‘lmoqda.