Putinning dahshatli intiqomi: «O‘rgimchak to‘ri»ga haqqoniy javob bo‘ladimi?

Rossiya maxsus xizmatlarining muvaffaqiyatsizligi va harbiy salohiyatga berilgan zarbadan so‘ng, Vladimir Putin kuch namoyon etishning samarali yo‘lini izlashga majbur bo‘ldi, ammo uning «intiqomi» (agar shunday atash mumkin bo‘lsa) kutilayotganidan ancha zaif bo‘lib chiqmoqda. Reuters agentligining Oq uydagi manbalariga tayangan holda yozishicha, haqiqiy intiqom hali oldinda — bu hukumat binolariga zarba yoki qo‘shma yopirilma hujum bo‘lishi mumkin. Ammo tahlilchi Aleksandr Jeleninning fikricha, Rossiya Federatsiyasi bu hujumga munosib javob bera olmaydi. SBUning Z-Rossiyani larzaga keltirgan «O‘rgimchak to‘ri» amaliyotidan so‘ng, unda Rossiyaning harbiy harakatga layoqatli strategik bombardimonchilarining kamida uchdan bir qismi yo‘q qilindi, Putin intiqom olishi muqarrar ekani ayon bo‘ldi. Birinchidan, u o‘ch olishni yaxshi ko‘radigan odam. Ikkinchidan, bu zarba faqat strategik aviatsiyaga emas (bu turdagi samolyotlarni Rossiyada ishlab chiqarishni deyarli unutishgan), balki uning allaqachon zaif bo‘lib qolgan shaxsiy manmanligiga ham tuzatib bo‘lmas zarar yetkazdi. Putin na faqat ojiz va haqoratlangan holda qoldi, balki, shubhasiz, qo‘rqib ham ketdi. Haqiqatdan ham, u uchun eng ishonchli tayanch — FSB, GRU, Tergov qo‘mitasi va boshqa maxsus xizmatlar SBU tomonidan Rossiya hududining o‘zida o‘tkazilgan keng qamrovli operatsiyani payqamay qolishdi. Ayon bo‘ldiki, ularning erishib turgan eng katta «muvaffaqiyati» — o‘zlari o‘ylab topgan josus va diversantlarni «fosh qilish» va yashirinmasdan yurgan muxolifatchilarni qamoqqa olish ekan. Ilon Mask esa mazkur ukrain amaliyotiga mutlaqo mavzuga to‘g‘ri kelmaydigan fikr bildirib, kelajak uchuvchisiz dronlarda, deb yozdi va asosiy nuqtani payqamadi: bu yerda gap rossiyalik maxsus xizmatlarning misli ko‘rilmagan sharmandaligida edi. Ukraina tomoni FSB ko‘z o‘ngida Rossiyaning beshta hududida, strategik aviatsiya aerodromlariga yaqin joylarda o‘nlab, balkim yuzlab, zarbdor dronlarni olib kirib, yig‘ib, sozlab va ishga sola oldi! Bu kabi usul bilan nafaqat uchuvchi, uchuvchisiz texnikani ham yo‘q qilish mumkin. Aytish joizki, ushbu operatsiyani SBU saflari rossiyalik agentlardan butkul tozalanmasdan amalga oshirib bo‘lmasdi — bu ishni mazkur idora rahbari Vasiliy Malyuk qoyilmaqom tarzda bajardi. Qanday bo‘lmasin, Putin intiqom olishga urinishi aniq edi. Savol shunda ediki — buni u qanday yo‘l bilan amalga oshiradi? Rossiyaning harbiy targ‘ibotchilaridan iborat blogerlari yovvoyilarcha baqirar, tabiiyki, yadroviy zarba berishni talab qilishardi. Shu orada yangi hujum vositasi sifatida mashhur «Oreshnik» haqida ham gap-so‘zlar paydo bo‘ldi. Bu orada Kreml egasi odatiga ko‘ra, o‘zi uchun kutilmagan va qo‘rqinchli voqea yuz berganda bo‘ladiganidek, bir necha kunga axborot maydonidan yo‘q bo‘lib qoldi. Ekspertlarning aytishicha, Rossiya televideniyesi orqali uning tirik chiqishlari o‘rniga maxsus holatlar uchun tayyorlangan «konserva» chiqishlar namoyish qilindi. Donald Trampning o‘zining rossiyalik hamkasbiga qilgan qo‘ng‘irog‘ini ham qayd etib o‘tish kerak. Bu Trampga xos harakat edi: bir tomondan — o‘z ruhiga yaqin bo‘lgan rahbarni qo‘llab-quvvatlash, ikkinchi tomondan — do‘stona tarzda uni intiqomda sho‘ng‘imaslikka chaqirish. Amerika prezidenti ushbu suhbatni sharhlar ekan, Putin strategik aviatsiyaga berilgan zarbaga javob qaytarish niyatida ekanini yozdi. Shu bilan birga, na mavzuga, na paytga mos bo‘lmagan holda Tramp suhbatda Eron haqida ham gap borganini ta’kidladi. Aniqrog‘i, agar Tehron o‘z yadroviy dasturini to‘xtatmasa, norozilikka o‘rin yo‘q, deb yozdi. Savol tug‘iladi: Ukraina tomonidan Rossiyada o‘tkazilgan operatsiyaning Eronga qanday aloqasi bor? Aslida esa Tramp o‘z uslubida Putinga navbatdagi kelishuvni taklif qildi: sen Ukrainaga yadroviy zarba bermaysan, biz esa, ittifoqdoshing Eron ustiga ularni tosh asriga qaytarib, bomba yog‘dirmaymiz. Bu muhim ogohlantirish edi. Agar Putin o‘z atrofidagi blogerlar va harbiy hayqiriqlarga ergashib, Ukrainaga yadroviy zarba berganida, u harbiy jihatdan hech narsaga erishmagan bo‘lardi — Ukraina armiyasi tarqoq holatda, va bunday zarba harbiy jihatdan unga katta yo‘qotish keltirmasdi. Ammo bunday harakat tinch aholi o‘rtasida ommaviy halokatga olib kelgan bo‘lardi. Bunday holda Putin nafaqat G‘arb tomonidan (yodda tutaylik: Xitoy ham yadroviy qurol qo‘llanilishiga qarshi), bevosita harbiy jinoyatchi sifatida baholangan bo‘lardi — bu esa jiddiy oqibatlarga olib keladi. Bundan tashqari, Ukrainaga yadroviy zarba berish orqali Putin Amerikadagi asosiy ittifoqdoshi — Donald Trampni ham murakkab holatda qoldirardi. Shunday vaziyatda Trampda boshqa iloj qolmasdi: u «Rossiya Federatsiyasini tor-mor qilishni xohlovchilar koalitsiyasi»ga shubhasiz qo‘shilishiga to‘g‘ri kelardi. Endi Rossiyaning Ukrainaga qarshi «Oreshnik» nomi ostida ko‘p reklama qilingan raketalar bilan javob zarbasiga kelsak, bu yerda ham muammolar yetarli. Hozircha, u ishga solinmagan ekan, u bilan dushmanlarni qo‘rqitish va o‘z tarafdorlarini ruhlantirish mumkin. Biroq agar Putin ushbu tizimdan foydalanganida, u amalda modernizatsiya qilingan sovet strategik raketa tizimi — «Rubej» ekanligi ayon bo‘lardi va o‘sha «vundervaffe» (mo‘’jizaviy qurol) bilan bir necha ko‘pqavatli uylarni yo‘q qilish mumkin bo‘lardi, xolos — u bilan urushni yutib bo‘lmaydi. «Oreshnik» yoki «Rubej»ning yadroviy bo‘lmagan variantidagi kamchiliklaridan biri — uning nisbatan past aniqligidir. Barcha shu omillarni hisobga olganda, Vladimir Putinning Ukrainaga nisbatan «dahshatli intiqomi» — SBU tomonidan Rossiya hududida amalga oshirilgan g‘oyat ta’sirli operatsiyaga javob sifatida — faqatgina dron va raketalar orqali amalga oshiriladigan navbatdagi ommaviy hujum formatida kechdi. 6 va 7 iyun kunlari Rossiya Kiyev, Sumi, Lutsk, Xarkiv va Ukrainadagi bir qator boshqa shahar va aholi punktlariga hujum qildi. Ukraina Qurolli kuchlari Havo kuchlari qo‘mondonligi kommunikatsiyalar boshqarmasi rahbari Yuriy Ignatning ma’lumotlariga ko‘ra, faqat 6 iyunning o‘zida Rossiya Ukrainaga 407 dron va 44 ta raketa uchirgan. Hujum natijasida bir necha tinch aholi va qutqaruvchilar halok bo‘ldi. 70 nafarga yaqin odam, jumladan bolalar ham jarohatlandi. Shuni qayd etish joizki, bu galgi hujumlarda Rossiya tomonidan ishlatilgan raketalar soni avvalgi ommaviy zarbalarga nisbatan ancha kam bo‘ldi. Ilgarigi shabhalarda 90 ta raketagacha yetib borgan bo‘lsa, bu gal — uning yarmicha bo‘ldi. Bu yerda Putinning eng yaqin tarafdorlaridan biri — Dmitriy Medvedevning bir vaqtlar Rossiya harbiy-sanoat majmuasi korxonalarini tekshirish chog‘ida aytgan so‘zlarini eslash joiz: «Rossiyaning raketalari hech qachon tugamaydi». Balki raketalar tugamas, ammo ularni uchiradigan uskunalar — ukrainaliklarning «O‘rgimchak to‘ri» amaliyotidan keyin, aniqki, juda tanqis bo‘lib qolgan. Bundan ham ayanchlisi, Rossiya tomonidan Ukrainaga nisbatan javob zarbasi urilishi arafasida, 5 iyun kuni ukrainaliklar Bryanskdagi «Iskander» raketalari omborini yo‘q qilishdi. 7 iyun kuni esa ukrain maxsus xizmatlari tomonidan o‘tkazilgan yana bir kuchli amaliyot — «O‘rgimchak to‘ri-2» deb atalmoqda — Rossiyaning temir yo‘l yuk poyezdini nishonga oldi. Xabarlarga ko‘ra, 13 ta tank va yuzdan ortiq zirhli texnika hamda avtomobil texnikasi yo‘q qilingan. Bu savolga javob: Ukrainada «ko‘zir qarta» bormi? Bu yerda beixtiyor 1974 yil 30 oktyabrda Zairda bo‘lib o‘tgan mashhur «asr jangi»dagi voqea yodga tushadi. O‘sha jangida Muhammad Ali raqibi Jorj Formanga qarata shunday degan edi: «Bu sendan qo‘lingdan keladigan bor zarbami?» Eslatib o‘taman, ushbu afsonaviy jangda Muhammad Ali raqibini nokaut bilan yenggan edi. Xuddi shu gapni bugun Putinning «dahshatli intiqomi» haqida ham aytish mumkin: Bu uning qo‘lidan keladigan barcha ishmi? Shunqaga o‘xshaydi.